TL;DR:

Sentient Design to podejście traktujące AI jako materiał projektowy do tworzenia adaptacyjnych interfejsów, a nie tylko narzędzie
„Sentient Triangle” definiuje cztery główne rodzaje doświadczeń AI: narzędzia, chat, agenci i kopiloty
Najbardziej obiecujące wzorce to m.in. Pinocchio (przekształcanie szkiców w działający kod), NPCs, Bespoke UI i Data Whisperers
Skuteczne wdrożenia AI są często „casualowe” – subtelnie wplecione w interfejsy, jak automatyczne sugestie w Google Forms
Projektowanie z AI wymaga „defensive design” – przygotowania na nieprzewidywalne rezultaty
Nowe inteligentne interfejsy są radykalnie adaptacyjne – dostosowują się do kontekstu i potrzeb użytkownika

Przez ostatnie lata obserwujemy rewolucję w podejściu do AI, ale większość firm koncentruje się głównie na efektywności i produktywności. Josh Clark i Veronica Kindred, autorzy nadchodzącej książki „Sentient Design”, proponują zupełnie inną perspektywę – taką, która stawia doświadczenie użytkownika, a nie tylko funkcjonalność, w centrum uwagi.

Czym jest Sentient Design?

Sentient Design to filozofia projektowania, w której AI nie jest traktowane jako narzędzie do generowania treści, ale jako materiał projektowy do tworzenia inteligentnych, adaptacyjnych interfejsów. Jak trafnie ujął to Josh Clark:

„Zamiast myśleć o tym, jak wykorzystać AI w naszej pracy, pomyślmy o nim jako materiale dla naszej pracy.”

Gdy inteligencja zostaje wpleciona w tkankę aplikacji, interfejs staje się „radykalnie adaptacyjną powierzchnią” – dynamicznym elementem, który dostosowuje się do zachowania i kontekstu użytkownika w czasie rzeczywistym.

Charakterystyka inteligentnych interfejsów

Inteligentne interfejsy wyróżniają się kilkoma kluczowymi cechami:

Świadomość kontekstu i intencji – adaptują się do potrzeb użytkownika w czasie rzeczywistym
Współpraca – aktywnie i proaktywnie współpracują z użytkownikiem
Multimodalność – działają w różnych formatach: tekst, obraz, głos, dotyk
Ciągłość i ambientność – są dostępne, gdy mogą pomóc, i niewidoczne, gdy nie są potrzebne
Deferencyjna natura – sugerują, zamiast narzucać

Co ważne, Sentient Design nie koncentruje się na generowaniu treści (jak pisanie tekstów czy tworzenie obrazów), choć może to być jednym z rezultatów. Istotą jest sposób, w jaki inteligencja zmienia charakter interakcji.

Sentient Triangle – mapa doświadczeń AI

„Sentient Triangle” to koncepcyjne narzędzie stworzone przez Josha Clarka i Veronikę Kindred (inspirowane pracą Matta Webba), które mapuje różne typy doświadczeń AI według trzech charakterystyk:

Grounded (ugruntowane) – jak wiarygodne i spójne jest doświadczenie
Interoperable (interoperacyjne) – jak dobrze współpracuje z innymi systemami
Radically Adaptive (radykalnie adaptacyjne) – jak elastycznie dostosowuje się do użytkownika

W ramach tego trójkąta wyróżniamy cztery główne „postawy” interfejsów:

Narzędzia (Tools) – transakcyjne, przewidywalne interfejsy, które robią dokładnie to, czego się od nich oczekuje
Chat – dialogowe, przypominające komunikację z człowiekiem, zaangażowane w eksplorację otwartą
Agenci (Agents) – autonomiczne systemy działające w imieniu użytkownika
Kopiloty (Copilots) – ciągła współpraca, łącząca elementy pozostałych postaw

14 wzorców doświadczeń

W ramach tych głównych postaw, Clark i Kindred zidentyfikowali 14 wzorców doświadczeń:

W obszarze Narzędzi:

Dedicated Tools – narzędzia z jedną, specyficzną funkcją, jak Shazam czy Midjourney
Workflow Tools – narzędzia połączone w sekwencję do realizacji konkretnego procesu, jak Descript do edycji audio/wideo
Inline Tools – funkcje dostępne bezpośrednio w kontekście pracy użytkownika, jak sugestie w Notion

W obszarze Chat i na pograniczu z Narzędziami:

Sculptors – pozwalają iterować i „rzeźbić” generowany materiał, jak edycja obrazów w ChatGPT
Characters – interaktywne doświadczenia oparte na rozmowie, jak Character.AI
Assistants – łączą dialogową naturę chatu z możliwościami działania agentów, jak Perplexity

Na pograniczu Chat i Agentów:

NPCs (Non-Player Characters) – byty AI działające w systemie jak użytkownicy, np. Miro Sidekicks
Intelligent Canvas – adaptacyjne powierzchnie reagujące na szkic/input, jak TLDraw czy Math Notes
Bespoke UI – interfejsy generowane na żądanie w odpowiedzi na potrzeby, jak w Google Gemini

W obszarze Agentów:

Conductors – orkiestrują różne usługi i źródła danych
Computer Use – agenty używające interfejsów przeznaczonych dla ludzi, jak Adept
Taskers – automatyzacja wąskich zadań
Virtual Employees – AI do realizacji bardziej złożonych zadań firmowych

W obszarze interoperacyjnym:

Data Whisperers – transformują dane między formatami, np. z PDF do podcastu

Przykłady innowacyjnego wykorzystania Sentient Design

TLDraw i wzorzec Pinocchio

Funkcja „Make Real” w aplikacji TLDraw przekształca szkice w działający kod. To przykład wzorca „Pinocchio” – przekształcenia „marionetki w prawdziwego chłopca”. Użytkownik rysuje prosty szkic interfejsu, a system nie tylko tworzy graficzną reprezentację, ale też funkcjonalny kod.

Google Forms i casualowa inteligencja

Google Forms automatycznie sugeruje format odpowiedzi na podstawie pytania – prosty, ale efektywny przykład implementacji AI, która subtelnie poprawia doświadczenie użytkownika. Gdy wpiszesz „Jak zadowolony jesteś z…”, system automatycznie proponuje skalę liniową jako format odpowiedzi.

Gemini i Bespoke UI

Google Gemini potrafi w trakcie rozmowy stworzyć dedykowany interfejs do konkretnego zadania, np. planowania przyjęcia urodzinowego. Zamiast prowadzić całą konwersację tekstową, system generuje interaktywny interfejs dopasowany do kontekstu rozmowy.

NPCs w Miro i aplikacjach produktywnościowych

Miro wprowadza „Sidekicks” – AI działające jak użytkownicy, dodające komentarze i sugestie bezpośrednio w przestrzeni pracy. Chrome Extension Pointer działa podobnie w Google Docs, wprowadzając komentarze redakcyjne jako inny użytkownik.

Data Whisperers i transformacja treści

NotebookLM potrafi przekształcić PDFy w 12-minutowy podcast, umożliwiając dostęp do zawartości w nowym formacie. To nie zastępuje podcastów, ale umożliwia tworzenie „podcastów dla jednego odbiorcy” – treści, które nigdy nie zostałyby stworzone inaczej.

Wyzwania projektowania z AI

Projektowanie z użyciem AI wiąże się z szeregiem wyzwań:

Deficyt odkrywalności – trudność w zrozumieniu możliwości systemu
Przeciążenie generacją – nadmiar wersji i trudność w zarządzaniu nimi
Iluzja jednej prawdziwej odpowiedzi – problemy z prezentowaniem probabilistycznych wyników jako faktów
Sztuczna dziwaczność – nieprzewidywalne i niepoprawne odpowiedzi

Jak zauważa Veronica:

„Im więcej pracuję z generowanymi przez maszyny wynikami, tym bardziej zdaję sobie sprawę, że jako projektant nie mam już kontroli.”

Zamiast projektować statyczne ścieżki, projektanci muszą przewidywać „rozmyty zakres wyników”, antycypować potencjalne problemy i wdrażać „defensive design” – podejście obronne, które zakłada, że coś może pójść nie tak.

Koszty i ryzyko AI

Clark i Kindred nie uciekają od problematycznych aspektów AI. Podkreślają, że obecne modele językowe są „najczystszą formą kapitalizmu ekstraktywnego” – wykorzystują ogromne ilości treści bez wynagradzania twórców, zużywają ogromne ilości energii i mogą mieć poważne konsekwencje społeczne i ekonomiczne.

Wyzwaniem dla projektantów jest zatem tworzenie odpowiedzialnych rozwiązań, które są świadome tych kosztów i minimalizują negatywne skutki, jednocześnie wykorzystując pozytywny potencjał technologii.

Różnica między AI jako narzędziem a materiałem

Kluczowa różnica w podejściu Sentient Design polega na zmianie perspektywy z „jak używamy AI w pracy” na „jak projektujemy z AI jako materiałem”. Większość firm koncentruje się na wydajności i produktywności – na tym, jak AI może pomóc w wykonywaniu istniejących zadań szybciej lub taniej.

Sentient Design proponuje podejście doświadczeniowe – pytanie, jakie nowe rodzaje doświadczeń użytkownika możemy stworzyć dzięki inteligentnym interfejsom. To nie tylko o dodawanie generatora tekstu czy obrazów, ale o przemyślenie całego doświadczenia użytkownika w kontekście adaptacyjnych możliwości AI.

Casualowa inteligencja jako punkt wejścia

Dla projektantów, którzy dopiero zaczynają pracę z AI, „casualowa inteligencja” może być dobrym punktem wejścia. To subtelne wplatanie elementów inteligencji maszynowej w istniejące interfejsy – jak sugestie formatu odpowiedzi w Google Forms czy predykcyjne klawiatury.

Clark i Kindred porównują casualową inteligencję do JavaScript czy responsive design – to po prostu nowa technika w toolkicie projektanta, którą można stosować do poprawy codziennych doświadczeń bez radykalnej przebudowy całego produktu.

Podsumowanie

Sentient Design to nie rewolucja, ale ewolucja interfejsów – kolejny krok po kartach perforowanych, GUI, interfejsach dotykowych i głosowych. Teraz mamy interfejsy, które rozpoznają kontekst i intencję.

Dla projektantów kluczowe jest aktywne uczestnictwo w kształtowaniu tej technologii:

„Jeśli unikałeś AI, jeśli jesteś sceptyczny lub nawet się jej boisz, to ma to sens. To dziwne rzeczy. Ale tym bardziej powinieneś się zaangażować teraz. Ta technologia jest kształtowana teraz i teraz jest moment, aby wprowadzić swoje wartości.”

Sentient Design to nie tylko dodanie generatora obrazów czy chatbota – to przemyślenie całego doświadczenia użytkownika w kontekście adaptacyjnych możliwości AI. To projektowanie interfejsów, które są świadome, adaptacyjne, współpracujące i deferencyjna – tworzące doświadczenia na ludzkich warunkach, a nie na warunkach maszyny.

Ten artykuł jest częścią serii zawierającej notatki z interesujących treści, które stworzyłem dla siebie, ale dzielę się nimi również z innymi.

Źródła:

Transkrypcje wykładów Josha Clarka i Veroniki Kindred z serii seminariów „Sentient Design” (15.01.2025, 29.01.2025, 12.02.2025)

Tag: Sentient Design

Sentient Design: Inteligentne interfejsy przyszłości #EN43